2025-01-03

Kapiści. Sto lat!


11 października 2024 – 6 kwietnia 2025 Muzeum Narodowe w Krakowie


Zygmunt Waliszewski, Autoportret, W loży, 1922 olej na tekturze, Muzeum Narodowe w Krakowie

Muzeum Narodowe w Krakowie świętuje setną rocznicę powstania jednej z najważniejszych dwudziestowiecznych grup artystycznych w Polsce. Komitet Paryski, którego członków zwano później kapistami (od skrótu KP), został zawiązany w 1923 roku przez studentów Akademii Stuk Pięknych w Krakowie ze względów praktycznych. Celem były paromiesięczne studia malarstwa w Paryżu, pod artystyczną opieką ich profesora – Józefa Pankiewicza.
Na wystawie zaprezentowano przede wszystkim wczesne prace kapistów, na których wspomniani mistrzowie odcisnęli wyraźne piętno. Choć grupa została zawiązana w celu utylitarnym, to jednak z biegiem czasu powstały – głównie dzięki Janowi Cybisowi – ogólne założenia jej „koncepcji malarskiej”. Zasadniczym zagadnieniem był dla nich kolor, który pojawia się na obrazie dopiero w zestawieniu z innymi kolorami i buduje bryłę, i przestrzeń. Używali sformułowanego przez Pankiewicza pojęcia „gry barwne”, a Józef Czapski wyjaśniał je tak: „Płaszczyzna gładka w zestawieniu z jaśniejszą plamą ciemnieje, przy ciemnej jaśnieje, płaszczyzna szara w zestawieniu z czerwoną plamą zielenieje itp.”. Kapiści malowali prawie wyłącznie z natury. Ponieważ treść nie była dla nich ważnym elementem, tematyka obrazów ogranicza się do krajobrazu i martwej natury, rzadko portretu. Jedynie Zygmunt Waliszewski – „cudowne dziecko” wśród kapistów – przedstawiał w często groteskowy, dynamiczny sposób relacje miedzy malowanymi postaciami, a temat miał dla niego duże znaczenie. Na wystawie wyróżniono jego dwa dwustronne obrazy. Pierwszy z nich to inspirowany awangardowym plakatem radzieckim Autoportret, na którego odwrocie znajduje się scena w loży teatralnej, przedstawiona w charakterystyczny dla autora, groteskowy sposób. Drugi to ogromny jak na prace kapistów zimowy widok miasteczka, na którego odwrocie widnieje renesansowa uczta – jeden z ulubionych tematów malarza na początku lat trzydziestych XX wieku. Przykładem powojennej twórczości członków grupy i radykalnej realizacji ich postulatów teoretycznych są bliskie reliefowi obrazy Jana Cybisa.

Kuratorom wystawy nie udało się odnaleźć żadnej pracy Janiny Przecławskiej, pierwszej żony Janusza Strzałeckiego.

Źródło: Wystawy, kapisci

2025-01-02

Copernicus College – Świadomość


Kursy i wykłady akademickie
dostępne dla każdego bezpłatnie i online



Jak mózg tworzy nasze subiektywne doświadczenia?
Gdzie przebiega granica między tym, co świadome, a tym
co nieświadome? Czym nauka może wyjaśnić świadomość?

Czym jest świadomość? To jedno z najstarszych, najczęściej zadawanych, być może najdonioślejszych (a także najbardziej frustrujących) pytań stawianych przez filozofów, psychologów oraz prawdopodobnie większość istot, doświadczających własnego istnienia. Czy powyższe pytanie jest jednak właściwie zadane? Jeśli tak, to czy metoda naukowa może uchwycić wielowymiarowy i subtelny charakter subiektywnego doświadczenia? W jaki sposób to, co częstokroć postrzegane jest jako niematerialne, powiązać można z fragmentami tkanki biologicznej, umiejscawiając ból, smak wina oraz zrozumienie Freuda pomiędzy splotami neuronalnych połączeń? Czy można odseparować specyficzny wzór aktywności mózgu, odpowiedzialny za określone subiektywne doznanie od procesów, które go poprzedzają lub stanowią jego konsekwencje? Co sprawia, że człowiek zdaje sobie sprawę z pewnego aspektu rzeczywistości, np. kto podał innemu graczowi piłkę, a inny obiekt, np. spacerujący po boisku goryl, pozostaje dla niego niewidoczny? Jak to, co nieświadome, zamienia się w świadome i staje przedmiotem obserwacji? Jaką rolę w tej przemianie odgrywa ciało obserwatora? Gdzie podziewa się świadomość, gdy człowiek zapadnie w sen lub w wyniku wypadku utraci fragment mózgu? Czy mnogość pytań dotyczących natury “świadomości” nie skłania do odrzucenia owego terminu i wypełnienia powstającej luki eksplanacyjnej innymi pojęciami, jak “uwaga”, “pamięć”, czy “percepcja”?